Wat is de ambitie van kunst?

Een opblaasbare reddingsboot van hout, een romanvertaling van ruim 300 pagina’s waar geen enkele keer de klinker e in voorkomt, een boot van karton om mee naar Engeland te varen… Kunstwerken die de werkelijkheid uitdagen zijn als chocola met walnoten. Sommige mensen krijgen er energie of geen genoeg van, anderen reageren er direct allergisch op.



Kunst kent soms de vorm van een weddenschap met de werkelijkheid als inzet. De boten van Filip Jonker en de vertaling van ondergetekende lokken regelmatig de reactie uit: “Dat kan toch niet.” Op het moment dat die reactie optreedt, stuit de bezoeker of lezer op de bedding van zijn eigen denken. De maaksels zouden hooguit knap, kundig, misschien kunstig zijn, maar geen kunst. Waarom fascineren deze werken ons dan zo? Vanwege het vakmanschap, de schijnbaar heilloze weg, of ook om het resultaat, het uiteindelijke werk?

Kunst die uitdaagt treedt graag buiten de oevers. Grensoverschrijdende kunstwerken arceren zo de uiterwaarden en het achterland van ons denken. Gebaande denkpaden raken erdoor overspoeld. Voormalige dijken in ons denken die ons hielpen de werkelijkheid te duiden, te schiften, in te delen, te rubriceren, veranderen in drijfzand. Deze kunstwerken zijn erop uit onze overtuigingen te ontmantelen. De overtuiging bijvoorbeeld dat taal onbruikbaar zou zijn zonder e. Of de aanname dat een boot van karton niet varend het Kanaal zou kunnen oversteken.

Kunstenaars als Filip Jonker brengen schijnbaar onoverbrugbare grootheden bij elkaar: het materiaal “karton” versus de functie “zeewaardig varen”. Het valt ons niet gemakkelijk om elementen uit verschillende domeinen bijeen te brengen. Onze werkelijkheid zit vol met gestolde oplossingen die ooit geldigheid genoten, maar nu niet langer per se waar hoeven te zijn. Wij zitten in beddingen vol vaste betekenissen vast. De drijfveer van kunst is om ons automatisch denken zichtbaar te maken, om de heersende conventies te kraken. Het wil regels en realiteit uiteenrijten, regels en realiteit die in de alledaagse werkelijkheid veelal samenvallen. De kunstenaar wil deze alledaagse werkelijkheid afpellen.

Eenmaal uit de greep van het denken, lokt deze kunst compassie uit. Compassie voor de maker en de kijker die op zichzelf teruggeworpen zijn. Compassie voor het zoeken en hervinden van richting en mogelijkheden. Compassie voor de persoon wiens landschap inmiddels blijvend is aangepast, doordat diens blik op de werkelijkheid fundamenteel veranderd is. Want de bril waarmee we kijken zit soms zo dicht tegen de neus geplakt en al zo lang, dat we het montuur en de glazen zelf niet meer zien.

De ambitie van kunst die de werkelijkheid uitdaagt, is om kijkers, lezers, bezoekers te laten voelen dat zij de werkelijkheid soms verwarren met de bril waarmee zij kijken. Dat zij ongeschreven regels duiden als realiteit. Regels die mensen met elkaar – collectief, als oude overtuiging of als goedbedoeld richtsnoer – hebben afgesproken. De functie en de ambitie van deze kunst is om die collectieve bedding – vol tralies, vooroordelen en zelfgestichte contreien – zichtbaar te maken.

Kunst wil blootleggen hoe wij ons speelveld gewoonlijk definiëren en accepteert vervolgens deze definitie niet. Wie breekt met de regels, krijgt het speelveld pas in beeld. Dit soort uitdaagkunst probeert het speelveld te herdefiniëren. Niet om het andere speelveld als nieuwe ethische, moralistische of politieke werkelijkheid te omarmen, maar om een ander perspectief op de werkelijkheid te tonen.
Om zichtbaar te maken wat in potentie ook mogelijk is.

Gepubliceerd in: boek Kunstenfestival “Grenswerk”


(c) Guido van de Wiel

What is the Ambition of Art?

An inflatable lifeboat made of wood, the translation of a novel of about 300 pages without the vowel e, a cardboard boat to sail to England… Works of art challenging reality are like chocolate with walnuts. Some people get energy from it or cannot get enough. Others experience an immediate allergic reaction.





Sometimes art is like a bet in which reality is at stake. The boats of Filip Jonker and the translation of the undersigned regularly elicit the following reaction: “That cannot be”. The moment this reaction occurs, the visitor or reader is faced with his own bedded way of thinking. At the most the makings are really clever, skilful or even ingenious, but certainly not art. Why then do such works fascinate us so much? Because of the expertise, the apparently sinful road or also because of the result, the final work?

Provoking art often overflows its limits. Boundless pieces of art shade the foreland and the backland of our way of thinking. Traditional thinking paths are flooded. Fixed dikes in our thinking which used to help us explain, sort out and rubricate realities, turn into quicksand. Such pieces of art aim at dismantling our convictions. For instance the conviction that language without using the vowel e would be impossible. Or the assumption that a cardboard boat could never cross the Channel.

Artists like Filip Jonker bring apparently unbridgeable quantities together: the material “cardboard” versus the function “seaworthy sailing”. It is not easy for us to bring together elements from different domains. Our reality is full of fixed solutions, which used to be valid but no longer have to be true. We are fixed in beddings with fixed meanings. The motive behind art is to make our automatic way of thinking visible, to break down current conventions. It wishes to break up rules and reality. Rules and reality which in day to day reality often coincide. The artist wishes to break down this day to day reality.

Once removed from the embrace of thinking, this art entices compassion. Compassion for the maker and the viewer. Compassion for searching and regaining direction and possibilities. Compassion for the person whose landscape has been changed irrevocably because his view on reality has been changed fundamentally. Because the glasses have been fixed so close and for such a long time to our nose that we don’t see the frame and the glasses themselves anymore. The ambition of art provoking reality is to make viewers, readers and visitors realize that they sometimes confuse reality with the glasses through which they look. That they consider unwritten rules reality. Rules which people together established as old conviction or well meant guideline. The function and ambition of this kind of art is to make this collective bedding, full of bars, prejudice and self-established areas visible.

Art wishes to expose how we usually define our playing field and after that doesn’t accept this definition. Only he who breaks the rules knows the playing field. This type of provocative art tries to redefine the playing field. Not to embrace the other playing field as the new ethical, moralistic or political reality but to show a different perspective on reality.
To make visible what in potential would also be possible.


Published in: book Festival of Arts “Grenswerk”


(c) Guido van de Wiel

Cover It Live - LiveBlogging Tool

(c) Guido van de Wiel